De werkzaamheden aan de Gaasperdammertunnel zijn in volle gang. Het project A9 Gaasperdammerweg is onderdeel van één van de projecten van de weguitbreiding tussen Schiphol, Amsterdam en Almere. De tunnel loopt dwars door de woonwijken van Zuidoost. De AGG (Aktie Gezondheid Gaasperdammerweg) behartigt de belangen van bewoners die langs deze weg wonen al veertig jaar. Reden genoeg om te spreken met onze GroenLinkser Leo Hovens, die sinds 1996 betrokken is bij deze bewonersorganisatie.
Leo, kun je jezelf even kort voorstellen?
Ik ben geboren in Limburg (Tegelen). Sinds 1968 woon ik in Amsterdam, eerst in het Centrum, daarna in Oud-Zuid en nu in Nellestein. In het verleden ben ik lid geweest van de PPR (Politieke Partij Radikalen). Daarop volgde het GroenLinks-lidmaatschap, al bleef mijn actieve bijdrage grotendeels beperkt tot de contributie.
In 1988 ben ik verhuisd naar Nellestein. Het is groen, rustig en autovrij. Ik heb er wortel geschoten, onder andere door lang als voorzitter mee te helpen aan het laten floreren van de Nutstuinen. Ze bestaan hier nog steeds en hebben nu de wind mee, omdat er steeds meer aandacht is voor stadstuinieren.
De AGG heeft een lange geschiedenis. Kan je die voor ons samenvatten?
De AGG is in 1977 onder de naam ‘Aktiegroep Geluidshinder Gaasperdammerweg’ opgericht. Dat was naar aanleiding van de plannen om de Gaasperdammerweg aan te leggen, dwars door de bewoning van Amsterdam Zuidoost, tussen de Bijlmer en Gaasperdam. De actiegroep, waarin diverse wijken rondom de latere Gaasperdammerweg vertegenwoordigd waren, heeft zich in eerste instantie verzet tegen deze plannen.
Toen de aanleg van deze autosnelweg toch niet voorkomen kon worden, heeft de AGG een alternatief plan voorgesteld om de weg in een tunnel aan te leggen. Maar dat was te duur. De geluidsoverlast zou binnen de normen liggen. En de afspraak was om een half jaar na de ingebruikstelling van de Gaasperdammerweg twee keer van twee rijstroken de feitelijke geluidsbelasting te meten. Dat heeft de gemeente nooit gedaan. Ook zou de weg tijdelijk zijn.
Hoe ben je bij de AGG betrokken geraakt?
Via het hoofdredacteurschap van de toen nog papieren ‘Nellesteiner’ (een wijkmaandblad) kreeg ik in 1996 te maken met de AGG. Ze heeft deze autosnelweg niet tegen kunnen houden, maar heeft wel de eerste geluidsschermen in Nederland gescoord.
De groep leefde weer op dankzij de nieuwe wegverbredingsplannen. Uit eigen interesse en als vertegenwoordiger van Welzijnsvereniging Nellestein kwam ik toen bij de AGG terecht. In die rol heb ik onder andere in de Nellesteiner met enige regelmaat kanttekeningen geplaatst bij de plannen rond de Gaasperdammerweg en de gevolgen ervan voor onze leefomgeving.
Vanaf 2001 kwamen er dus nieuwe plannen om het autowegennet rondom Amsterdam fors uit te breiden. In eerste instantie was de inzet van de AGG om alternatieven aan te dragen om zo nog meer asfalt (en dus meer autoverkeer) te voorkomen. Een van de voorstellen was kilometerheffing, maar daar bleek de tijd nog niet rijp voor. Uiteindelijk ging het om een verbreding van de Gaasperdammerweg of een tunnel langs het Naardermeer, een rechtstreekse verbinding van de A6 met de A2/A9.
Hier was de AGG intensief bij betrokken. De website www.gaasperdammerweg.nl geeft er een goed beeld van (met dank aan het stadsdeel voor de subsidiering). Inmiddels was het duidelijk geworden dat de geluidsoverlast bij een verbreding van de weg ernstig zou toenemen, maar ook de belasting van onze gezondheid, door fijnstof en uitlaatgassen. AGG veranderde daarom haar naam in ‘Stichting Aktie Gezondheid Gaasperdammerweg’. Daar ben ik bestuurslid van.
De protesten tegen deze uitbreiding dwars door onze woonwijken heen, hebben niet geholpen. De lobby die tegen een tunnel A6/A9 was, met de slogan “Hier wordt niet gebouwd” bleek sterker. Gelukkig werd er nu wel gekozen voor de aanleg van een tunnel.
Hoe staat het er nu voor met de aanleg van de tunnel en de herinrichting van de woonomgeving?
Inmiddels zitten we hier al drie jaar langs een bouwput. Ook gaat het verkeer gewoon door. Op 21 april is de laatste heipaal voor de tunnel geplaatst. Daarmee zijn alle grootschalige funderingswerkzaamheden klaar. Eind van de zomer hoopt aannemerscombinatie IXAS het casco van de tunnel klaar te hebben. De verwachting is dat de verdere afwerking minder overlast met zich mee zal brengen.
Vooral voor de bewoners aan de noordkant van het bouwravijn zijn deze werkzaamheden heel belastend geweest. Veel geluidsoverlast, gezondheidsklachten en schade aan woningen. Zo'n erge overlast was ook niet verwacht. Er is wel een goede verstandhouding met Rijkswaterstaat en IXAS.
Voor kijkers is het trouwens een fascinerend en knap gebeuren, zoals ook te zien is op de foto’s.
En hoe denk je dat de toekomst eruit ziet?
Wat de toekomst betreft is er winst. Ook voor de omwonenden. De tunnel veroorzaakt in elk geval minder geluidsoverlast. Maar wat de tunnelmonden betreft heb ik grote zorgen. Technische ingrepen om de lucht te zuiveren waren te duur, dus de geconcentreerde uitstoot zal ongezuiverd geloosd worden in de lucht die wij mogen inademen. Vooral bij de in- en uitgangen van de tunnel en ter hoogte van de Gooiseweg blijft het daarom een ongezonde toestand.
Ik denk dan ook dat het een goed idee is om een half jaar na de opening te meten hoe het met de feitelijke luchtkwaliteit gesteld is. Is het wel verantwoord met het oog op de gezondheid van de huidige en eventuele toekomstige bewoners om daar woningen te bouwen? Daar worden al plannen voor gemaakt.
Een ander goed idee zou ik een rustperiode vinden van minstens vijf jaar, waardoor de teruggeplaatste bomen als luchtzuiveraars kunnen dienen en de omwonenden zich na vijf jaar overlast weer thuis kunnen voelen. IXAS ligt op schema en er kunnen dan ook nu plannen ontwikkeld worden voor de herinrichting van onze woonomgeving. Voor het tunneldak en het talud worden er al diverse plannen gemaakt om de verdwenen beplanting te vervangen. Wegens de nabijheid van woningen en de behoefte aan rust, pleit ik ervoor om geen luidruchtige voorzieningen op het tunneldak te plaatsen.
Ik maak me zorgen over de herinrichting van onze woonomgeving aan beide kanten van de tunnel. Het was daar heel bomenrijk: er stonden 12.000 bomen. Beloofd is dat die herplaatst zouden worden, maar de plannen van de gemeente zijn om die herplant deels elders te doen. Er zijn bouwlocaties rond de tunnel gepland. Hoe gezond is het daar?
Kortom: ik hoop dat deze operatie voor de bewoners langs de tunnel een verbetering is. Maar ik hoop ook van harte dat het filespook dat weer groeit, toch gaat krimpen. Niet door nog meer asfalt, maar door andere maatregelen zoals kilometerheffingen. Zelfs de ANWB en de Bovag beginnen daar iets in te zien. Maar dat is een ander onderwerp.
Leo, bedankt voor dit gesprek. Wij wensen de AGG veel succes met het behartigen van de bewonersbelangen!
En voor de lezers die meer willen weten: zie www. gaasperdammerweg.nl